ÇOKLU ZEKÂ KURAMININ BAŞLANGIÇ UÇUŞ EĞİTİMİNDE KULLANILMASI

ÇOKLU ZEKÂ KURAMININ BAŞLANGIÇ

UÇUŞ EĞİTİMİNDE KULLANILMASI

1. GİRİŞ  :
Uçuş (pilotaj) eğitiminde başarının sırrı öğrenci – öğretmen arasındaki iletişimin içinde gizlidir. Uçuş Eğitimi bilişsel ve psikomotor (devinsel) yönüyle diğer tüm eğitimler ile karşılaştırıldığında çok zorlu bir eğitim sürecidir. Bu  zorlukların en önemlisi ise; standart eğitim ortamından farklı olarak, uçuş eğitimi ortamının, büyük çoğunlukla uçak içi ve gökyüzü olmasıdır. Öğretmen – öğrenci arasında bire bir yapılan bir eğitim olması da pilotaj eğitimini farklı kılan önemli bir özelliktir. Uçuş öğretmeninin uçak bilgisi ve tecrübesinin yanında eğitim formasyonu ve iletişim becerileri ile de donanımlı olması gerekmektedir.

Pilotaj eğitiminin karakterinden kaynaklanan ve performansı doğrudan etkileyen “uçuş eğitimde değişkenler öğrenci, öğretmen, zaman, yönerge ve uçaktır. Bu değişkenlerden, yöneticilerin tek müdahale edebildiği uçuş öğretmenleridir. Bu noktadan hareketle uçuş öğretmenlerinin başarısı uçuş eğitimindeki başarı ile direk ilişkilidir.” Bu değişkenlerin pilotaj eğitiminin kalitesini nasıl etkilediğine dair yapılan araştırmaların sayısı beklenmedik oranda düşüktür. Uçuş öğretmeninin ve dolayısı ile uçuş eğitiminin hedefi sadece standart bir uçucu yetiştirmek değil, “bilgili, kurallara uyan, teçhizatını verimli kullanan ve en önemlisi uzun yaşayacak pilotlar yetiştirmek” olmalıdır. Bu nedenle uçuş öğretmenine öğrencisinin başarısı için büyük görevler düşmektedir.

Hâlihazırda birçok uçuş öğretmeni bir hava hareketini öğrencisine öğretirken, yıllar önce kendi öğretmeninin kullandığı metodu kullanmaktadır. Bunun nedeni ise, kendisinin o hareketi bu metot ile öğrenip, başarması ve en doğrusunun bu olduğunu kabul etmesidir. Bununla beraber, belki de ne kendisi ilk eğitimini veren öğretmeni ile nede öğrencisi kendisi ile aynı yetenek, karakter, algılama ve öğrenim hızına sahip değildir. Farklı yapıdaki kişiler arasında tek bir metodun kullanılması, farklı eğitim tekniklerinin denenmemesi, öğrenciyi başarısız duruma düşürebilir. Tecrübeler göstermiştir ki; bazen aynı öğrenci farklı bir öğretmen ile uçurulduğunda ve kendi öğretmeninin metodundan farklı bir öğretim tekniği ile karşılaştığında, anlatılan hava hareketlerini başına sihirli bir sopa değmiş gibi anlamaya başladığı ve başarılı olduğu

görülmüştür. Başarı sağlanır ama zaman kaybı büyüktür. Eğitim programlarında aksamalara yol açar. Bu problemin aşılmasını sağlayabilecek diğer bir yol ise, öğrencinin sahip olduğu öğrenme motivasyonudur. Ancak bu şekilde öğrenci kendisine uygun olmayan bir metot ile anlatılanları anlayabileceği şekle dönüştürecek yollar bulabilir.

Pilotaj eğitimi alan öğrencinin verimliliği, kendi öğrenim noktalarına dokunabilen bir öğretmen ile karşılaşma olasılığına, yada şansına bağlıdır. Pilotaj eğitiminde harcanan para, zaman, diğer kaynaklar ve her şeyden önemlisi o öğrencinin pilot olup olamama kaderi de bu şansa bağlı olmamalıdır.

Uçuş öğretmenliğine ilk başladığım yıllarda benden kıdemli hocaların bu sihirli dokunuşu nasıl yaptıklarını hep merak etmiştim. Onların tecrübelerini paylaştığımda her hava hareketini iki-üç değişik şekilde anlatabilecek anlatım repertuarları olduğunu, öğrencilerinin bu anlatımlardan birini mutlaka anladıklarını ve uçuşta başarılı olduklarını gördüm.

Uçakta çekmesi gereken G kuvvetini G-suit’indeki şişme tazyiki ve uçaktaki titreşimler ile algılayan pilot adayının bedensel-kinestetik zekası yüksek bir mili sporcu olması. Son yaklaşmada “verdim-çektim, verdim-çektim” diye tempo tutan bir pilot adayının Türk Halk Müziği korosunda darbuka çalması; gibi yaşanmış örnekler beni “Çoklu Zekanın” pilotaj eğitimi içindeki yerini sorgulamaya ve bağdaştırmaya itti. Yukarıda bahsettiğim sihir, ancak “Çoklu Zeka Kuramı” ile açıklanabilirdi.

2. ÇOKLU ZEKA KURAMI (MULTIPLE INTELLIGENCES THEORY)  :

Peki nedir bu çoklu zeka? Çoklu Zeka Kuramı , bütün insanların sahip oldukları doğal veya gizli güçleri, potansiyelleri ve yetenekleri bulmayı ve onları geliştirmeyi vurgulayan bir eğitim felsefesidir. (Saban, 2002). Bu kuramı geliştiren Gardner (1983, 1999) a göre kişiler zeka özelliklerine göre 8 ayrı grupta toplanabilirler bunlar;

a. Sözel-Dil zekası
b. Mantıksal- Matematiksel zeka
c. Görsel-Uzaysal zeka
ç. Bedensel-Kinestetik zeka
d. Müziksel-Ritmik zeka
e. Sosyal (kişilerarası) zeka
f. İçsel zeka
g. Doğa zekası dır.

Bu alanda yapılacak bir çalışma ile öğretmen ve öğrencilerin zeka alan/alanları tespit edilmesi optimum zamanda maksimum başarıyı getirecek ilk adımdır. Bu şekilde kişiler arası farklılıkları ortaya çıkacak, farkındalıkları artıracaktır. Uçuş öğretmenlerine sahip oldukları anlatım repertuarını geliştirmeleri için yol gösterilecektir. Unutmayınız ki; “Öğrenme özürlü öğrenci yoktur, öğretme özürlü öğretmen vardır.”

Pilotaj eğitiminin başında başarı, iki adımda gerçekleştirilebilir. Bunlardan ilki; eğitim dönemi başında yapılacak 15 dakikalık bir envanter (EK-A) ile öğrencinin zeka ve algılama alanı / alanlarının tespit edilmesi ve ardından öğretmenin buna uygun kanaldan daha önce belirlenmiş anlatım / öğretim şekli ve yöntemi ile mesajlarını daha etkin bir şekilde iletmesinin sağlanmasıdır. Diğer adım ise, yetenek ve beceri alanları birbiri ile uyumlu öğretmen-öğrenci ikilisinin eşleştirilmesinin sağlanmasıdır. Yukarıdaki örneğe dönersek, bedensel ve kinestetik zekası yüksek bir öğrenci ile gene bedensel ve kinestetik zekası yüksek bir uçuş öğretmeninin  eşleştirilmesi sağlandığında şans faktörü ortadan kaldırılacaktır.

Alman asıllı ABD vatandaşı bir nöropisikolog olan Howard GARDNER 1983 yılında “Zihnin Çerçeveleri” (Frames of Mind: The Theory of Multiple Intelligence) isimli çalışmasında insanda mevcut olan yedi çeşit zeka alanını tanımlamıştır. Daha sonra 1999 yılında yayımladığı “Zeka Yeniden Yapılandırıldı” (Intelligance Reframed: Multiple Intelligences for the 21st century) çalışmasında bu yapılanmaya sekizinci alan olarak doğa zekasını eklemiştir. Gardner son yıllarda dokuzuncu zeka olan Varoluşsal zeka üzerinde çalışmaktadır.

İnsan zekası çoklu bir ortamdır. Her insanda bu sekiz alandan her biri ayrı ayrı mevcuttur. Kişisel farklılıklar hangisinin yada hangilerinin ön planda olmasından kaynaklanmaktadır.

Eski eğitim sistemlerinde öğrenciler sayısal ve sözel olarak ikiye ayrılırken şimdi sekiz ayrı zeka alanından bahsetmekteyiz. Eskiden zeki insanlar standart IQ testleri ile tespit edilirken, şimdi bu testlerin sadece mantıksal-matematiksel zekayı ölçtüğü, eski zekilik kavramının dar anlamlı olduğu ortaya çıkmıştır. Zeka tek bir faktörle ile açıklanamayacak kadar çok yeteneği içermektedir. Gardner’a (1983) göre“zeka bir kişinin bir veya birden fazla kültürde değer bulan bir ürün ortaya koyabilme kapasitesi, gerçek hayatta karşılaştığı problemlere etkili ve verimli çözümler üretebilme becerisi ve çözüme kavuşturulması gereken yeni veya karmaşık yapılı problemleri keşfetme yeteneğidir. “

Zekanın çok yönlü ve çoğul olmasının yanında “Bir bireyin doğuştan getirdiği zekası iyileştirilebilir ve değiştirilebilir.” (Silver, Strong ve Perini 2000). Örneğin: Bir pilotun 10 yıllık uçuş tecrübesinin sonunda görsel – uzaysal zekasının müzik – ritim zekasından daha fazla gelişeceği beklenmektedir. Bunun tam tersi olarak konservatuarda piyano eğitimi alan bir öğrencinin ise müzik – ritim zekası daha fazla gelişecektir.

Bu çalışma ile birlikte EK-A da verilen “Çoklu Zeka Alanları Envanteri” ni önce kendinize sonra öğrencinize uygulayınız. Unutmayınız ki bu envanter zekayı ölçmez. Sadece kişide mevcut olan zekanın alanlarını ve bu alanların birbirlerine olan oranlarını ortaya çıkarır. Aşağıda çoklu zeka kuramı içindeki zeka alanları, kısa açıklamaları ve bu zeka alanları için pilotaj eğitiminde kullanılması önerilen öğretim stratejiler verilmiştir;

 a. Sözel – Dil Zekası  :
Dili ve yazıyı etkili kullanabilen bireylerdir. Yabancı dil öğrenmeye ve kullanmaya yatkındırlar. İşiterek, konuşarak, okuyarak tartışarak ve başkaları ile karşılıklı iletişime girerek iyi öğrenirler. İsimler yerler, tarihler hakkında iyi bir hafızaya sahiptirler. Okumayı çok severler.
Uçuş öğretmenin, sözel – dil zekası gelişmiş bir pilot adayını eğitimde başarıya götürebilmesi için kullanabileceği öğretim stratejileri ve bazı örnekler aşağıdaki gibidir;
(1) Listele  :  Tüm hava hareketini maddeler halinde yazdırın. Ezberlesinler.
(2)  Formüle et  :
(3) Slogan bul  :
(4)  Tarif et  :  Tüm hava hareketlerini sözel olarak anlatın.
(5)  Okut  :  Uçuş ile ilgili kitapları verin, okutun.
(6)  Görevi hikaye gibi yazdır  :  Hayali uçuş yapmak yerine yazıya dökmesini isteyin.
(7) Akronimler kullan  :

 b. Mantıksal – Matematiksel Zeka  :
Sayılar, bilgisayarlar, sebep – sonuç ilişkileri, mantıklı açıklamalar varsayımlar ve hesaplamalar ilgi alanlarına girer. Olaylarla ilgili çok soru sorarlar. Nesneleri kategorilere ayırmayı veya olayları belli bir mantıksal ilişki içinde düzenlemeyi çok severler yeni şeyler denemekten zevk alır, soyut düşünebilirler. Zihinsel işlemleri kolayca yaparlar.
Uçuş öğretmenin, mantıksal – matematiksel zekası gelişmiş bir pilot adayını eğitimde başarıya götürebilmesi için kullanabileceği öğretim stratejileri ve bazı örnekler aşağıdaki gibidir;

(1) Karşılaştır  :  Ör: Loop ile yonca yaprağının başlangıç süratlerinin neden farklı olduğunu karşılaştırın.
(2) Sınıfla  :  Ör: Çalışma sahasın içinde sizi ileriye öteleyen hareketler (tono, loop vb.) ile geri döndüren hareketleri (şandel, immelman vb.) sınıflandırın.
(3) Çözümle  :  Hata analizi yapın. Ör: Loopun tepe geçiş süratinin düşük olmasının sebebinin az G çekmesi olduğunu anlatın.
(4) Hesapla  :  Alet uçuşu formüllerini kullanarak hesaplamalar yapın.
(5) Dene  : Hareketleri başka konfigürasyon ve parametrelerde deneyip, karşılaştırın. Ör: İniş paterni stall’larını değişik flap pozisyonlarında yapın. Yada  şandeli 15 yerine 20 derece dalışla başlayın.
(6)  Problem çöz  :  Ör: Değişik yakıt yükleri belirleyerek başka meydanlara gidip gidemeyeceğini sorun, birlikte çözümleyin.
(7) Hava hareketlerini rakamlar ile tanımla  :  Hava hareketlerinin başlangıç ve bitiş parametrelerin yanında ara nirengiler verin. Bunlar sürat, yunuslama, yatış derecesi veya irtifa olabilir.

c. Görsel – Uzaysal Zeka  :
Şekiller, renkler, grafikler haritalar, krokiler, çizimler, resimler, desenler, ilgilerini çeker. Çevrelerini objektif olarak gözlemler, algılar ve değerlendirirler. İyi şekil çizer, görsel sunular slaytlar filimler ve belgesellerden öğrenirler. Harita, tablo ve diyagramları kolay okurlar. Nesnelerin yerlerini bilirler. Varlıkların görsel imgelerini çok iyi ve net olarak hatırlarlar. Hayal kurmayı severler.
Uçuş eğitmeninin görsel – uzaysal zekası yüksek bir pilot adayını eğitimde başarıya götürebilmesi için kullanabileceği öğretim stratejileri aşağıdaki gibidir;
(1)  Çiz  :  Ör: Tüm hava hareketlerinin yer izini çizin.(GPS çıktısı kullanılabilir.) Son dönüş için kokpit resmini çizin. (1/3 gökyüzü, 2/3 yer)
(2)  Demo yap  :  Hava hareketini önce siz yapın. Hiç anlatmayın, sadece izlemesini ve gördüklerini tekrar etmesini isteyin.
(3) Görsel Ayrıntı hatırlat  :
(4)  Hayali uçuş yaptır  :  Bu tip adaylar için hayali uçuş çok faydalıdır.
(5) Maket uçak kullan  :  Görsel yardımcı olarak maket uçak kullanmak, hava hareketlerini bunun üzerinde göstermek çok faydalıdır.

ç. Bedensel – Kinestetik Zeka  :
Bir şeyi en iyi yaparak ve yaşayarak öğrenirler. El becerilerinde çok başarılıdırlar. Bir yada birden fazla spor dalında faaliyet gösterirler. Hareketsiz uzun süre duramazlar. Duygularını vücut dili ile ifade ederler. Taklit yetenekleri vardır. Çevrelerine karşı çok duyarlıdırlar.( sıcaklık, basınç, titreşim, dokunma vb.)
Uçuş öğretmenin, bedensel – kinestetik zekâsı gelişmiş bir pilot adayını eğitimde başarıya götürebilmesi için kullanabileceği öğretim stratejileri ve bazı örnekler aşağıdaki gibidir;
(1)  Göster  : Havada demo yaparken ellerini ve ayaklarını kumandalara koymasına ve hissetmesine izin verin. Uçuş emniyeti açısından kumandaların beraber olması uygun bir davranış değildir. Ancak yerde brifing yaparak hangi hareketlerde kumandaların beraber olacağını kesin olarak belirleyin. Veya havada sözlü olarak ikaz edin.
(2)  Taklit ettir  :  Havada sizi izlemesini ve taklit etmesini isteyin.
(3)  Ayarla  :  Kumanda tekniğinin ve hassasiyetinin artırılması için fletner kullanımını anlatın. Ör: Bir kağıda kalem ile adını yazdırın, sonra tekrar yazmasını isterken kalemi tutuğu bileğini yukarı doğru çekerek bir kuvvet uygulayın. İki yazı arasındaki farkı göstererek, kalem ile kumandanın aynı şekilde etkilendiğini, ağırlık artıkça hassasiyetin kaybolacağını vurgulayın.
(4)  Yap/Dene  :  Yaparak öğrendiği için her şeyi sonuna kadar yapmasına izin verin. Hataların sonuçlarını denesin ve kendisi görsün. Elbette uçuş emniyetini göz ardı etmeyin.
(5)  Parçalara ayır  :  Ör: Uçağın hidrolik sistemini anlatmak için, onu bakım hangarına götürüp sökülmüş sistem parçaları üzerinde açıklamalar yapın. Bunun için ihtisas personelinden yardım isteyin.
(6)  Bol ödev ver  :  Uzun süre hareketsiz duramadıkları için ders çalışma alışkanlıkları pek yoktur. Bol ödev verin ve takip edin.  Not: Tecrübeler göstermiştir ki; bedensel – kinestetik zekası yüksek olduğu için parodi ve tiyatro ekibinde yer alan pilot adaylarının birçoğu uçuş eğitiminde akademik yönden zorluk çekmiştir.
(7)  Vücudu üzerindeki etkileri hissetmesini iste  :  Ör: Onun bir hava hareketini anlaması için G kuvveti, G-suit’deki şişme tazyiki ve titreşimler çok önemlidir.

d. Müziksel – Ritmik Zeka  :
Konuşurken veya hareket ederken elleri yada ayakları ile ritim tutar. Farkında olmadan mırıldanır. Şarkıları ve melodilerini hatırlar. Müzik aleti çalabilir. Çevresel gürültülere duyarlıdır. Müzik dinleyerek çalışmayı sever.
Uçuş öğretmenin, müziksel – ritmik zekası gelişmiş bir pilot adayını eğitimde başarıya götürebilmesi için kullanabileceği öğretim stratejileri ve bazı örnekler aşağıdaki gibidir;
(1) Şarkı sözü yaz  :
(2)  Ritim tut, ıslık çal  :  Havada şarkı söyleyerek, mırıldanarak uçmasına müsaade edin. İşlerin kötü gittiği durumlarda, onu rahatlatmak için sizde bir şarkı mırıldanın veya ıslık çalın.
(3)  Uçağı dinlemesini iste  :  Ör: Uçağın hücum acısı arttıkça titreşimlerdeki değişimi hissetmesini isteyin.
(4)  Uygun çalışma ortamı sağla  :  Müzik dinleyerek ders çalışmasını tavsiye edin.

 e. Sosyal (Kişilerarası) Zeka  :
Sosyal ilişki kurmaktan hoşlanırlar. Doğal bir lider olarak göze çarparlar. Bir şey anlatmaktan hoşlanırlar. Başkaları ile ders çalışmayı sever. Empati yeteneği gelişmiştir. Bir şeyi başkaları ile işbirliği yaparak, paylaşarak ve onlara öğreterek öğrenmeyi sever.
Uçuş öğretmenin, sosyal zekası gelişmiş bir pilot adayını eğitimde başarıya götürebilmesi için kullanabileceği öğretim stratejileri ve bazı örnekler aşağıdaki gibidir;
(1)  Çalışma grubu kur  :  Arkadaşları ile beraber çalışmasını tavsiye edin.
(2)  Ona anlattır  :  Ona ne anladığını anlattırın.
(3)  Tartış  :  Farklı fikirlerini sizin ile rahatlıkla tartışabileceği bir ortam yaratın.
(4)  Seni anlamasını iste  :  “Benim yerimde olsan ne yapardın” diye sorun.
(5)  Takım kur  :  Aidiyet duygusu yüksektir. Okul içinde her türlü organizasyonda zevkle görev alabilir.
(6)  Başkasına öğretmesini iste  :  Son uçuşunu ve öğrendiklerini arkadaşlarına anlatmasını isteyin.
(7)  Mesai dışı etkinlik planla  :  Mesai dışında ona zaman ayırıp, sosyal etkinliklerde bulunun.

 f. İçsel zeka  :
Bağımsızlık duygusu güçlüdür. Kendi güçlü ve zayıf yönlerini tanır. Gerçekçi amaçlar oluşturur. Kendini iyi motive eder. Hobileri vardır. Kendi başına çalışmayı tercih eder. Hislerini doğru bir şekilde dile getirebilir. Hatalarından ve başarılarından öğrenebilir. Başkalarına fazla akıl danışmaz. Kendine güveni ve saygısı yüksektir.
Uçuş öğretmenin, içsel zekası gelişmiş bir pilot adayını eğitimde başarıya götürebilmesi için kullanabileceği öğretim stratejileri ve bazı örnekler aşağıdaki gibidir;
(1)  Bireysel çalıştır  :  Çalışmalarını tek başına yapmasını tavsiye edin.
(2)  Dinle  :  Onu dinleyin. Neyi anlayıp, anlamadığını sorun.
(3)  Hedef (amaç belirle  :  Eğitim sonunda ulaşmak istediğiniz hedefleri belirleyin.
(4)  Sessiz kal  :  Uçuş sonu dibrifingde uçuşu kendi başına kritik edebilmesi için ona zaman tanıyın. Sessizce oturup yaptığı hataları bulmasını isteyin.
(5)  Günlük yazdır  :  Tüm uçuşlarını bir defter tutarak kayıt etmesini, çıkardığı dersleri ve anladıklarını bu deftere yazmasını isteyin.
(6)  Hayali uçuş yaptır  :  Uçuşa gelmeden bir gün önce o sortiyi hayalinde uçmasını ödev verin.
(7)  Hatalarını objektif bir şekilde anlat  :  Bu tip insanlar kendilerini iyi tanıdığı için tüm hatalarını ve iyi yaptığı şeyleri açıkça anlatın.
(  Sesini yükseltme  :  Eğitim süresince sinirlerinize hakim olun. Agresif tavırlar bu tip insanların daha fazla içine kapanmasına ve iletişim güçlüklerine sebep olabilir.
(9)  Gelişimi yavaş olabilir  :  Kendi doğrularını bulacaktır. Sabırlı olun.

g. Doğa Zekası  :
Açık havada olmaktan hoşlanır. Varlıkları sınıflandırmaya meraklıdır. Doğa olaylarına meraklıdır. Evinde evcil hayvan veya bitki besler. Çevre bilinci çok gelişmiştir.
Uçuş öğretmenin, doğa zekası gelişmiş bir pilot adayını eğitimde başarıya götürebilmesi için kullanabileceği öğretim stratejileri ve bazı örnekler aşağıdaki gibidir;
(1)  Gözlem yaptır  :  Alan gezileri planlayın. Ör: Uçuş kulesi, bakım hangarı gibi ünitelere götürün.
(2)  Özgür bırak  :  Baskı altında olmak onları çok mutsuz eder. Serbest çalışma yapmasına müsaade edin. Kontrol mekanizmasının varlığını hissettirmeyin.
(3)  Çalışma ortamı  :  Kapalı ortamlar yerine açık havada çalışmasını tavsiye edin. Brifing ve dibrifingleri mümkünse bina dışında yapın.

3. ÖRNEKLER  :
Bu bölümde, ele alacağım bir hava hareketlerini genç uçuş öğretmenleri için dört değişik şekilde anlatarak örnekler vereceğim. Müzik – ritim, sosyal, içsel ve doğa zekası ile uçuş eğitimini bağdaştırma zorluğu sebebi ile bu zeka alanlarını içeren örnekler verilmeyecektir. Zeka geniş tabanlı bir kavram olduğu için muhatap olacağınız her pilot adayında mutlaka, gelişmiş veya çok gelişmiş olmak üzere sözel – dilsel, mantıksal – matematiksel, görsel – uzaysal veya bedensel – kinestetik zeka alanlarında bir veya ikisi mevcut olacaktır.
Örnekler, dokuz yıl öğretmenlik yaptığım T-38A uçağı ile ilgili olacaktır. Diğer uçak tiplerindeki öğretmenlerin bu örnekler üzerinde düşünüp diğer öğretmenler ile tecrübelerini paylaşması ile kendi anlatım repertuarlarını geliştirmesi mümkün olacaktır.

Tembel Sekiz  :
T-38 SHU kitabında tembel sekiz hareketi;
“Tembel-8, devamlı olarak değişen parametreler içerisinde hassas kumanda gerektiren yavaş ve simetrik bir manevradır.
Harekete düz ve ufki uçuşta başlayın. Herhangi bir istikamette yumuşak bir tırmanış dönüşüne girilerek, 45 lik dönüş tamamlandığında yunuslama maksimum değerine ulaşacak şekilde ufkun üzerinde bir yay çizin. Bu noktadan sonra burun ufka doğru düşmeye başlar. 90 nirengisinde yatış 90°ye ulaşmış ve burun ufku bu şekilde kesiyor olmalıdır. Burun ufkun altına düşer düşmez yatışı öyle koordineli bir şekilde almalısınız ki, 135lik dönüş tamamlandığında maksimum burun aşağı yunuslama durumu elde edilsin.
Hareketin ilk yarısını başlangıç noktasına göre 180 geriye dönmüş, kanatlar ufka paralel ve giriş süratinde tamamlamalısınız. İkinci yaprağı ise aksi taraftan dönüşe girerek başlayın ve hareketi başlamış olduğunuz istikamette bitirin. Hareket esnasında önemli olan, hareketin simetrik ve koordineli olmasıdır. Tavsiye edilen gaz kolu ayarı %95 RPM ve başlangıç sürati 350 KIAS dır.” şeklinde tanımlanmıştır.
Tüm pilot adaylarının yukarıdaki tanımlamayı okumuş olması ve bilmesi gereklidir. Bunun yanında uçuş öğretmeninin yapması gereken ilave açıklamalar ve tavsiyeler şöyle olmalıdır.
Sözel – Dilsel  :
Tüm hareketi maddeler halinde yazdırın.
• Gaz kolları %95
• Sürat 350 KIAS
• 90 derece nirengimi aldım
• Yatış çekiş koordine
• İlk 45 derece maksimum yunuslama
• Titreşimler ile uçağı nirengiye taşı
• 90 derece nirengisinde yatış 90, çekişe devam. (Tavsiye: sürat 200 KIAS)
• Tekrar 90 derece den nirengi al (180 derece nirengisi)
• Titreşimlere devam
• 135 derece de burun kalktığı kadar düşecek
• Sürati takip ederek 180 derece nirengisine çek
• Ufukta sürat 350KIAS
• Aynısını diğer taraftan tekrar yap.

Çekişin yatışa göre fazla olduğunu vurgulamak için “iki çekiş, bir yatış” şeklinde bir slogan kullanın. Sözlü olarak defalarca tarif edin. Demo yaparken anlatmayı sürdürün. Hareketi nasıl yaptığını yazdırın. Bu hareketin yavaş yapılması gerektiğini, bu sebeple adının “tembel” sekiz olduğunu vurgulayın.

Mantıksal – Matematiksel  :
İdeal bir tembel sekizde için yatış – çekiş koordinesi güzel ise 90 nirengisinde sürat 200 KIAS olur. Bu bir hedef değil sadece kontrol süratidir. Eğer hareketi normalden hızlı yaparsanız ufuk üzerindeki zaman kısalacağından süratiniz düşmeyecek ve 200 KIAS dan fazla olacaktır. Ayrıca yapış hızının yanında burunun ufuk üzerine çıkış ve altına iniş derecesi de sürati etkileyecektir. Bu yunuslama derecesi 30-32 olmalıdır. Bunu 45 ve 135 nirengilerinde yangın lambasının ufuk hattına gelmesi ile kontrol edebilirsiniz. İdeal bir tembel sekizde 350 KIAS da kanatlar ufka paralel başlayıp, 90 nirengisinde 90 yatış ile 200 KIAS ile ufuk da olunacağına göre ufuk üzerindeki ve altındaki bölümleri eşit parçalara bölerek ara kontrol noktaları bulabiliriz. Bunlar : 30 yatış da 300 KIAS, 60 yatış da 250 KIAS olabilir. (Şekil 1) Bu yatış derecelerinde ilgili süratleri yakalarsanız hareketi doğru yapıyorsunuz demektir.

Ayrıca bu hareketi %80 RPM ve 300 KIAS da yapmayı da deneyerek enerji değişimindeki farklılıkları karşılaştırabilirsiniz.

Görsel – Uzaysal  :
Tembel sekizin yer izini çizip üzerinde hareketi anlatın. (Şekil 2) Bu şekil yardımı ile çalışma sahası içinde ne kadar bir alana (6 NM 4000 – 6000 FEET) ihtiyacınız olduğunu anlatın.

Anlatımlarınız esnasında elinizi yada maket uçak kullanın. Bu şekilde hareketi dışarıdan seyrediyormuş gibi algılamasını sağlayın. Görsel eğitim videoları kullanın.
Yerdeki anlatımı takiben havada mükemmele yakın bir tembel sekiz yapın. Bunu yaparken anlatım yapmayın. Sadece sizi izlemesini isteyin. Sadece alt ve üst yangın lambalarının ufku kestiği anları ikaz edin. Daha sonra onun yapmasını isteyin. Yerde bol miktarda hayali uçuş yapmasını isteyin.

Bedensel – Kinestetik  :
Yerde bu hareketi okuması için ödev verin. Kontrol etmek için soru sorun. Daha sonra sandalyede oturarak, sanki kokpit içinde oturuyormuş gibi hareketi anlatın. Bu anlatım esnasında başınızı ve vücudunuzu sağa / sola, öne / geriye eğerek yatış ve yunuslama değişimlerini hissetmesini sağlayın.
Havada hareketi gösterirken elini lövyenin üzerine koymasını ve ne kadar çekiş / yatış yaptığınızı hissetmesini isteyin. Ayrıca sürat düştükçe  uçak üzerindeki titreşimlerin nasıl arttığını takip etmesini söyleyin. Bu titreşimlerin sürat ile ilişkisinin yanında çekiş azaltılırsa azalacağını ve dönüş oranının düşeceğini de söyleyin. Sonra sizi taklit etmesini isteyin. Eğitimin başında yaptığı hatalara göz yumun. Yatış ve çekişin değişik oranlarda kullanmasının etkilerini görüp, zaman içinde doğruyu kendisi bulacaktır. Unutmayın ki; bedensel – kinestetik öğrencilere hareket serbestisi sağlamalısınız.

4. SONUÇ  :
Sevgili uçuş öğretmenleri; okumuş olduğunuz bu çalışmanın sonunda eğitim vereceğiniz pilot adaylarının sekiz değişik zeka alanı ve bunların kombinasyonları ile birlikte çok daha fazla değişik kişilik ve algılama tiplerinde olacağı ortadadır. Bu sebeple, iyi bir uçuş öğretmeni olabilmenin yolu; kendinize çok zengin bir anlatım repertuarı oluşturmaktan geçmektedir.
Bu çalışma ile sizlerin çoklu zeka alanları konusunda farkındalığınızı artıra bildiysem, bu andan itibaren iş size düşüyor. Uçtuğunuz uçak tipi ve görevlere göre anlatımlarınızı tekrar gözden geçirip düzenlemelisiniz. Kendi tecrübeleriniz yanında diğer öğretmenler ile “beyin fırtınası” yaparak, yeni fikirler ortaya atmalı ve kendinizi geliştirmelisiniz.
Bir öğretmenin en iyi öğretmeni kendi öğrencisidir. Öğrencimizi iyi analiz etmeliyiz ve ona uygun metodu kullanabilmeliyiz. Bizler işimizi iyi yaparsak, uçuş eğitiminde boşa harcanan zaman azalacak, başarı artacak ve en önemlisi ülke kaynakları verimli kullanılacaktır.

Tarkan YÜCEL
Eski T-38A Uçuş Öğretmeni
Pegasus Hv. Yolları Kpt.Plt

Kaynaklar

• Büyükanıt,Y. (2 EKİM 2006) Harp Akademileri K.lığı 2006 – 2007 eğitim öğretim yılı açış konuşması.
• Öztürk,A. (Eylül 2006) 2 nci Ana Jet Üs Uçuş Eğitim Mrk. K.lığı Uçuş öğretmenlerine hitaben yaptığı konuşma.
• Gardner,H. (1983) Frames of Mind: The Theory of Multiple Intelligence.
• Gardner,H. (1999) Intelligance Reframed: Multiple Intelligences for the 21st century.
• Silver, Strong ve Perini (2000) So Each May Learn.
• Saban,A (2002) Çoklu Zeka Teorisi ve Eğitimi.
• Selçuk,Z. Kayalı,H. Okut,L .(2003) Çoklu Zeka Uygulamaları.
• Demirel,Ö (1999) Öğretme Sanatı: Planlamadan Değerlendirmeye.

March 17, 2013 KPT. Ali CAMAT Kaptanımızdan alıntıdır.